İlk 6 ayda bebeğinizin ana besin ihtiyacı anne sütüdür. Bebekler 2 yaşına kadar anne sütüne ihtiyaç duymaya devam ederler. Fakat bu ihtiyaç 6. aydan sonra ek besinlerle desteklenir. Ek besin dönemine geçene kadar sadece anne sütü ile beslenmiş bebeğiniz, 6. aydan sonra ek gıdalara geçebilir. Bu sayede bebeğiniz, hayatı boyuna tüketeceği besinlerle tanışmaya başlar.
Ek gıdalara geçiş kesinlikle anne sütüyle vedalaşmak anlamına gelmez. Bebek hala anne sütünün içeriğindeki değerlere ihtiyaç duyar. Bu yüzden bebeğin 1 yaşına kadar ana öğünü anne sütüdür. Ek gıdaları ara öğün olarak düşünebiliriz. Yani 1 yaşına kadar ana yemek ek besinlerden değil anne sütünden oluşur. Ek gıdalar, beslenme planının destekçileridir. Anne sütünün olmadığı ya da yetersiz kaldığı durumlarda doktorunuza danışarak, prebiyotik içeren çocuk devam sütlerini kullanabilirsiniz. Bu şekilde hem bebeğinizin beslenmesine hem de bağışıklığının güçlenmesine yardımcı olabilirsiniz.
Ek Gıdaya Ne Zaman Geçilir?
Ek besinlere geçiş dönemi 6. aydan sonra başlar. Bazı bebekler 6. ayında hemen ek besinlere adapte olabilirken bazı bebekler, henüz buna hazır olmayabilir. Bebeğiniz anne sütüne ek olarak, ek besinleri almaya hazır olduğunu hareketleriyle belli edebilir. Bu dönemde onu iyi dinleyin ve verdiği ipuçlarına dikkat edin. Dik oturması, masadaki yiyeceklere uzanması, sizin yediklerinize bakıp merak etmesi, hatta ağzını şapırdatıp yer gibi yapması, ek besin almaya hazır olduğunun göstergesidir.
Bebeklerde Ek Gıdaya Geçişte İlk Adım (6-8 Aylık Dönem)
İlk gıdalara, ilk etapta tadımlık olarak başlanılması önerilir. Ek gıdalara yoğun olarak başlamanız, anne sütü alımını olumsuz etkileyebilir. Bebeğin 8 ayı bitene kadar günde en fazla 2 ek gıda öğünü verebilirsiniz. Bir günde vereceğiz ek gıda miktarı, 2 minik kavanoz (2 çay bardağı) ölçüsünü geçmemeli. Ek gıdalara tadımlık olarak başlanmalı ve bebeğin uyumu ve tepkisine göre miktar yavaş yavaş arttırılıp; 8. Ayın sonuna kadar en fazla 2 minik kavanoz (2 çay bardağı) verilmelidir.
6-8 aylık dönemde bebeğin günlük besin ihtiyacının 5’te 4’ü (3 ana öğünü ve bazı ara öğünleri) anne sütüyle karşılanır. Bu sebeple 6. aydan sonra bebeğinizi düzenli olarak anne sütü ile beslemeye devam etmelisiniz. Ek gıdalar bu dönemde tek başına bebeğinizin sağlıklı gelişimini desteklemeye yetmez. Bunun için anne sütünün azaldığı noktada ek besini arttırmamalısınız. Anne sürtü yeterli değilse doktorunuza danışarak devam sütü ile bebeğinizin beslenmesini destekleyebilirsiniz.
Ek Gıdalara Alışma Süreci (9-12 Aylık Dönem)
Bu dönemde hala ana gıda maddesi anne sütüdür. Fakat artık bebeğiniz ek gıdalara daha çok alışmış olacaktır. Bunun için ek gıdaların miktarını biraz daha arttırabilirsiniz. Bu dönemde beslenme planının %50’sini anne sütü, %50 sini ek gıda oluşturur. Yani günlük besin tüketiminin yarısı anne sütü ile gerçekleştirilir. Bu dönemde ek gıda öğünü 2’den 3’e çıkarılabilir. Fakat yine her bir öğünde vereceğiniz ek gıda miktarı, 1 minik ek gıda kavanozu yani 1 çay bardağı ölçüsünü geçmemelidir. Çünkü bu dönemde de ek gıda, anne sütünün yerine geçmemeli. Yine ek gıda olarak devam sütü çeşitleri faydalı olacaktır.
EK GIDA NASIL HAZIRLANMALI?
Ek gıdaların nasıl hazırlanacağı oldukça önemli. Kesinlikle süzgeç ya da blender kullanmamanızı öneriyorum. Pütürlü gıdalara alıştıramazsanız kreş yaşına kadar püre hazırlamak zorunda kalır,12 ay civarında da bebeğin yutma sorunu olduğu kaygısıyla karşı karşıya kalırsınız. Çünkü en ufak pütürlü bir gıda verdiğinizde çıkaracaktır. Sebzelerini mümkün olduğunca besin değerini koruyabilmesi için buharda pişirmenizi öneriyorum. Ancak bunun için özel buharlı pişiriciler almanıza gerek yok. Evinizdeki tencerelere takılabilen portatif süzgeçlerle de sağlayabilirsiniz bu koşulu. Meyveleri ise cam rende ile hazırlamanızı öneriyorum ki hem posasından faydalanabilsin hem de vitamin değerini kaybetmesin. Beslenmede kullanacağımız kaşık metal olmamalı. Porselen ya da silikon kaşıkları öneriyorum. Ve tabi ki yoğurdumuzu kendimiz mayalıyoruz. Günlük hazırlamaya çalışıyoruz. Bunlar ek beslenmeye yeni geçtiğimizde besinleri hazırlarken dikkat edeceğimiz birkaç önemli nokta.
Ek gıda verilirken dikkat etmeniz gerekenler
- Her yeni gıdaya tek tek başlanmalı ve çok az miktarda (bir yemek kaşığı) verilmelidir. Bebeğin alımına uygun olarak 3-4 gün içinde miktarı artırılmalıdır. Yeni bir gıdaya bu üç günün sonunda başlanmalıdır. Böylece çocuğun bir besin maddesine olan alerjisi tespit edilebilir. Buna ‘3 gün kuralı’ da denmektedir.
- İlk kez verilecek besinler bebek açken denenmelidir. Bu besini tatması ve istek uyandırması için önemlidir.
- Bebek istemediği bir besini alması için zorlanmamalı bir süre ara verilip iki-üç hafta sonra tekrar denenmelidir. Aşırı zorlama kusmalara ve yeme stresine neden olarak ek gıdaya geçişi zorlaştıracaktır. Bebeğin iştahsızlığına sebep olacaktır.
- Ek gıdalar tek öğün olarak başlanır. Bebek altı aylık olduğunda anne sütüne ilave olarak günde 2- 4 öğün ek gıda alabilir. Başlangıç haftasında bir öğün olarak başlayıp, giderek artırılabilir.
- Ek gıdalara geçerken önce tekli besin grubu (yoğurt, meyve suları) kullanılır, daha sonra çoklu karışımlara (sebze çorbası, kabak dolması) geçilir.
- Bebeğe verilecek ek besinlerin protein, demir, çinko, vitamin D ve vitamin A yönünden zengin olmasına dikkat edilmelidir.
- Bebeklere doğal ve taze hazırlanmış besinler verilmelidir. Konserve, dondurulmuş yiyecekler, katkı maddeli hazır besinler bebeğe verilmemelidir.
- Bebek için hazırlanan besinler iki saat içinde tüketilmelidir. İki saatten uzun süre oda ısısında bekletilen yiyecekler kullanılmamalıdır. Uygun saklama koşulları yoksa (buzdolabı gibi) beslenme sonrası artan miktarlar atılmalıdır.
- Besinler hazırlanmadan ve bebek beslenmeden önce eller mutlaka yıkanmalıdır. Bebeğe verilecek besinler hazırlanırken gıda hijyenine uyulmalıdır.
- Besinlerin hazırlanmasında kaynatılmış su kullanılmalıdır.
- Tüm besinler sadece kaşık ile verilmelidir. Ek gıdaların verilmesinde biberon kullanılmamalıdır. Koyu kıvamlı besinler emzikten emilirken boğulmaya neden olabilir. Aynı zamanda biberon ile ek gıdaların verilmesi, uygun olmayan beslenme alışkanlıklarının gelişmesine neden olur ve kaşıkla beslenme alışkanlığının gelişmesine olanak vermez.
- Bebeği beslemek için kullanılacak kaplar ve kaşıklar temiz olmalıdır. Kullanılan kapların gıda artıklarının kolay temizlenmesi için köşesiz olması gerekmektedir. Bu malzemeler bir tencere içinde ağzı kapatılmış olarak en az beş dakika süre ile kaynatılmalı ve ağzı kapalı olarak soğutulmaya bırakılmalıdır. Böylece hijyen için sıcak buhardan da fayda sağlanmış olur. Plastik kaplar ve biberonlar kaynatılamayacağı ve kolay temizlenemeyeceği için kullanılmamalıdır.
- BEBEĞİM EK GIDA OLARAK NELERİ TÜKETMEMELİ?
- İlk 1 yıl tuz ve şeker tattırmamalısınız. Kilo alımı yeterli olan hastalarıma pirinç unu, ekmek veya bisküvi de önermiyorum. OPV aşısının son dozu 18.aya çekildiği için 18 aya kadar bal da vermemelisiniz.2 yaşından önce de inek sütü içirmemenizi istiyorum.
- Tüm bu anlattıklarıma ek olarak takipli hastalarımın hazır gıdalar, hazır meyve püreleri v. s tüketmemelerini önermiyorum. Tüm ek besinler evde ve taze olarak hazırlanmalı. Yoğurdu kendimiz mayalamalı, peyniri tuzsuz lor olarak kendiniz yapmalısınız. Mevsimindeki tüm sebze ve meyveleri tattırabilirsiniz. Dondurulmuş gıdalar, konserve yiyecekler, hazır çorba ve meyve suları kesinlikle verilmemeli. Domates ve çilek bazı bebeklerde alerjik reaksiyona yola açtığından temkinli olmalısınız. Ancak deneyebilirsiniz. Her bebeğin bünyesi farklı. Hepsinde alerji yapacak diye bir durum söz konusu değil.